ΕΙΔΑ ΤΟ 'SOCRATES'

Socrates Του Tim Blake Nelson Σε σκηνοθεσία του Doug Hughes The Public Theater, Martinson Hall

Την ζωή και τον θάνατο του Σωκράτη, σπουδαίου φιλοσόφου των Αθηνών του 400 π χ, αφηγείται το νέο έργο του Tim Blake Nelson, που παρουσιάζεται από το Public Theater, σε σκηνοθεσία Doug Hughes. Η παράσταση παρουσιάζεται ως μέρος του Onassis Festival 2019: Democracy Is Coming.

Η ιστορία ξεδιπλώνεται σαν μια συζήτηση του Πλάτωνα με έναν νέο, φιλόδοξο μαθητή του. “Αυτή η πόλη σκότωσε τον πιο σημαντικό στοχαστή της. Τον σκότωσε σαν να ήταν προδότης. Γιατί;” ρωτάει ο νέος. Ο Πλάτωνας (Teagle F. Bougere) καλείται να απαντήσει και έτσι αρχίζει μια αφήγηση τριών ωρών, όπου η φιλοσοφία γίνεται θέατρο, η δημοκρατία ανάγεται σε πρόβλημα και ο ενοχλητικός ρακένδυτος Σωκράτης θυσιάζεται ξανά στο βωμό της ελεύθερης σκέψης.

Ο θεατρικός διάλογος του έργου του Tim Blake Nelson υπηρετεί πάντα ένα φιλοσοφικό επιχείρημα. Με πρωταγωνιστή τον Michael Stuhlbarg, στο ρόλο του Σωκράτη, οι ηθοποιοί της παράστασης μετέφραζαν τις ιδέες του φιλοσόφου σε θεατρική πράξη. Έτσι το ζητούμενο της σκηνής γίνεται να απαντήσουμε στις ερωτήσεις του Σωκράτη:

Τι είναι αρετή; Τι είναι σοφία; Τι είναι γνώση; Τι είναι αληθινό και τι όχι;

Ο Σωκράτης ρωτάει εμμονικά και απόλυτα, σαν να εξαρτάται η ζωή του από την ερώτηση και την απάντηση μαζί. Παρακολουθούμε την πορεία του χαρακτήρα και την θέση του στην αγορα. Από ήρωα του Πελοποννησιακού πολέμου, σε επίμονο στοχαστή και τελικά κατηγορούμενο από τους πολίτες της Αθήνας για ασέβεια στους θεούς, διαφθορά των νέων και υπονόμευση της δημοκρατίας. Ο Σωκράτης υπερασπίζεται με ίδιο πάθος τα ιδανικά του στο δικαστήριο - αλλά όχι και την ζωή του. Αρνείται να ξεφύγει από την τιμωρία που μια δημοκρατική διαδικασία του επιβάλει. Επιλέγει να πεθάνει πίνοντας κώνειο. “Έτσι θα σκοτώσω εγώ τον εαυτό μου και θα γλυτώσω την Αθήνα από αυτήν την άδικη πράξη”, εξηγεί σε έναν από τους φίλους και ακόλουθους του.

Ο θάνατος του Σωκράτη δίνεται με κάθε λεπτομέρεια. Ο σκηνοθέτης Doug Hughes επιμένει σε μια ρεαλιστική απεικόνιση της κατάληξης του ήρωα, όπου η σκηνή μοιάζει να συμβαίνει σε πραγματικούς χρόνους. Το σύνολο του θιάσου και οι θεατές μαζί συγκροτούν το σύνολο των μαθητών του φιλοσόφου και γίνονται μάρτυρες του τέλους.

Ο θάνατος του Σωκράτη αποτελεί ένα παράδειγμα αποτυχίας της δημοκρατικής διαδικασίας. Ίσως αξίζει κανείς να βρει τις ομοιότητες μεταξύ της πολιτικής συνθήκης που ωθεί την Αθήνα να εκτελέσει τον Σωκράτη, με σύγχρονα παραδείγματα όπου η δημοκρατία αποδικνίεται ανεπαρκής. Αποτυγχάνει όμως η Αθήνα ή η Δημοκρατία;

Ποιά είναι άραγε η σωστή ερώτηση που θα προκαλούσε σήμερα μια ουσιαστική ανασκόπηση των δημοκρατικών αξιών μας; Και που θα κατέληγε όποιος την ρωτούσε;